Menopauza to trwałe fizjologiczne zatrzymanie cyklu menstruacyjnego, wynikające z wygasania czynności jajników. Występuje zwykle ok. 50. roku życia, w okresie naturalnych przemian w organizmie kobiety, zwanych przekwitaniem lub klimakterium. Zmiany prowadzące do zakończenia okresu płodności rozpoczynają się kilka lat przed ostatnią miesiączką (średnio 5 lat wcześniej). Miesiączkowanie staje się nieregularne, coraz częściej pojawiają się cykle bezowulacyjne.

Najważniejszą zmianą towarzyszącą menopauzie jest ustanie w jajnikach produkcji hormonów płciowych – estrogenów oraz progesteronu. 

Wcześniej jednak, zanim jeszcze wystąpią zaburzenia miesiączkowania i dojdzie do zmniejszenia produkcji estrogenów, obserwuje się obniżenie wydzielania hormonów osi somatotropowej (obniżenie stężenia hormonu wzrostu oraz spadek insulinopodobnego czynnika wzrostu), co wiąże się z obniżeniem komórkowej wrażliwości na insulinę. Proces ten występuje u kobiet już w wieku 42–47 lat.

W okresie przekwitania spadek produkcji estrogenu odpowiada za uderzenia gorąca, bezsenność i zmiany nastroju, w późniejszym okresie również za osteoporozę oraz zmiany zanikowe w pochwie. Efektem zmian hormonalnych są zaburzenia regulacji autonomicznego układu nerwowego oraz zmiany w sferze emocjonalnej. Pogorszeniu ulega jakość życia kobiety, na co wpływa wiele czynników związanych zarówno ze zmianami w obszarze zdrowia fizycznego, jak i psychicznego. Istotną poprawę komfortu życia uzyskuje się dzięki zastosowaniu hormonalnej terapii zastępczej.

Zainteresowanie tematem HTZ od połowy XX w. doprowadziło do powstania wielu sprzecznych ze sobą poglądów na temat stosunku korzyści ze stosowania HTZ do ryzyka. Zgodnie ze stanowiskiem The North American Menopause Society (NAMS) i rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Menopauzy i Andropauzy stosunek ten jest najkorzystniejszy przed 60. rokiem życia lub w ciągu 10 lat od ostatniej miesiączki. Zgodnie ze stanowiskiem NAMS całkowite ryzyko płynące ze stosowania HTZ jest niewielkie. Towarzystwo to wymienia liczne czynniki wpływające na bezpieczeństwo stosowania HTZ. Wśród nich znajduje się czas stosowania HTZ, rodzaj składowych estrogenowych i progestagennych, droga podania, choroby ogólnoustrojowe, wiek wkroczenia w okres menopauzy oraz uprzednio stosowana terapia hormonalna.